Lịch sử tình hữu nghị giữa Việt Nam và Cuba là một trong những trang sử ngoại giao đặc biệt nhất của thế kỷ XX, nơi khoảng cách nửa vòng Trái Đất và sự khác biệt văn hóa không thể ngăn cản hai dân tộc xa xôi trở thành những người bạn đồng hành thủy chung. Ngày 2 tháng 12 năm 1960, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Cộng hòa Cuba chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Sự kiện ấy không chỉ mang ý nghĩa pháp lý đơn thuần, mà còn là một tuyên ngôn chính trị mạnh mẽ: Cuba trở thành quốc gia đầu tiên ở Tây bán cầu công khai công nhận và ủng hộ cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Người đặt nền móng cho mối quan hệ đặc biệt này chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Fidel Castro. Với tầm nhìn chiến lược, Hồ Chí Minh nhận ra Cuba là đồng minh tự nhiên trong phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ Latinh, còn Fidel Castro coi thắng lợi của Việt Nam là nguồn cảm hứng cho cách mạng toàn cầu. Sự đồng thuận ý chí giữa hai lãnh tụ đã mở ra một chương trình hợp tác quốc tế hiếm có trong lịch sử quan hệ giữa các quốc gia.

Trong những năm tháng chiến tranh khốc liệt, tình đoàn kết ấy không chỉ thể hiện bằng lời nói mà còn bằng hành động cụ thể. Theo lời kêu gọi của Fidel Castro, phong trào “Tất cả vì Việt Nam” lan rộng khắp Cuba. Người dân Cuba từ nông thôn đến thành thị đã dành một phần sức lao động, lương thực, thuốc men, thậm chí cả máu để gửi sang Việt Nam. Đỉnh cao của tinh thần ấy là chuyến thăm lịch sử của Fidel Castro tới vùng giải phóng Quảng Trị tháng 9 năm 1973. Ông trở thành nguyên thủ quốc gia đầu tiên đến miền Nam Việt Nam sau Hiệp định Paris, giữa khói lửa chiến tranh vẫn chưa tắt. Tại đây, ông đã tuyên bố câu nói bất hủ: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình.” Câu nói ấy vượt lên trên ý nghĩa ngoại giao, trở thành biểu tượng bất tử của tình bạn quốc tế trong sáng.

Sau ngày Việt Nam thống nhất, khi đất nước phải đối mặt với muôn vàn khó khăn của thời kỳ tái thiết, Cuba tiếp tục đồng hành như một người bạn lớn. Hàng loạt công trình in đậm dấu ấn Cuba đã mọc lên, tiêu biểu là Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cuba Đồng Hới ở Quảng Bình, hệ thống trường học, khu nhà ở, công trình hạ tầng thiết yếu. Không chỉ viện trợ vật chất, Cuba còn cử chuyên gia, kỹ sư, bác sĩ đến Việt Nam, đồng thời tiếp nhận hàng nghìn sinh viên Việt Nam sang học tập trong nhiều lĩnh vực then chốt. Đây là giai đoạn tình hữu nghị được chuyển hóa từ sự chia sẻ trong chiến tranh thành hợp tác xây dựng, đặt nền tảng bền chặt cho tương lai.

Khi Việt Nam tiến hành công cuộc Đổi mới từ năm 1986 và Cuba cũng bước vào quá trình cập nhật hóa mô hình phát triển, mối quan hệ song phương được điều chỉnh theo hướng hợp tác hai chiều. Việt Nam đã chia sẻ kinh nghiệm và kỹ thuật trong lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa và cà phê, góp phần giúp Cuba cải thiện an ninh lương thực trong giai đoạn khó khăn do cấm vận. Đổi lại, Cuba hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực y tế và dược phẩm, nổi bật là công nghệ sản xuất vắc-xin và thuốc sinh học. Hai nước mở rộng hợp tác trong giáo dục, xây dựng và văn hóa, từ đó củng cố tình hữu nghị truyền thống bằng những kết quả hợp tác thiết thực.

Điều làm cho quan hệ Việt Nam – Cuba trở thành biểu tượng đặc biệt trong lịch sử ngoại giao chính là chiều sâu tình cảm. Đây không phải mối quan hệ thuần túy dựa trên lợi ích kinh tế – chính trị, mà được xây dựng trên nền tảng niềm tin, sự thủy chung và tình nghĩa gắn bó. Trong nhiều thập niên đối mặt với cấm vận và khủng hoảng, Cuba luôn nhận được sự ủng hộ kiên định từ Việt Nam tại các diễn đàn quốc tế. Ngược lại, Cuba coi thành công của Việt Nam trong sự nghiệp giành độc lập và phát triển là minh chứng hùng hồn cho con đường cách mạng mà họ theo đuổi.

Ngày nay, khi thế giới có nhiều biến động, quan hệ Việt Nam – Cuba vẫn tiếp tục giữ nguyên giá trị chiến lược. Hai nước duy trì trao đổi cấp cao thường xuyên, đồng thời mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực mới như năng lượng tái tạo, công nghệ sinh học, giáo dục và y tế. Mỗi chuyến thăm, mỗi văn kiện hợp tác đều tái khẳng định sự gắn bó không thể tách rời, biến tình hữu nghị từ biểu tượng lịch sử thành động lực cho phát triển thực chất trong thế kỷ XXI.

Trong năm 2025, nhân kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, tình cảm anh em ấy càng trở nên sâu sắc. Hiện tại, Cuba đang gặp nhiều khó khăn kinh tế do tác động của cấm vận kéo dài, khủng hoảng năng lượng và biến động toàn cầu. Đáp lại, Việt Nam đã phát động các chương trình kêu gọi sự chung tay của cộng đồng quốc tế nhằm hỗ trợ Cuba vượt qua giai đoạn thử thách này. Đây không chỉ là hành động nhân đạo, mà còn là sự tiếp nối tinh thần son sắt mà hai vị lãnh tụ Hồ Chí Minh và Fidel Castro đã khởi xướng từ buổi đầu. Lời kêu gọi ấy khẳng định rằng tình hữu nghị Việt Nam – Cuba không chỉ tồn tại trong những trang sử vàng, mà vẫn đang sống động, bền bỉ và có giá trị thực tiễn.

Người đặt nền móng cho tình hữu nghị Việt Nam – Cuba chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chủ tịch Fidel Castro. Hai con người ấy đã nhìn xa hơn mọi khoảng cách để gắn kết hai dân tộc thành anh em trong cùng một chiến tuyến. Sáu mươi lăm năm đã đi qua, tình hữu nghị ấy vẫn tỏa sáng, trở thành minh chứng sống động cho giá trị của niềm tin và sự thủy chung. Việt Nam và Cuba, dù cách xa nửa vòng Trái Đất, vẫn song hành như một biểu tượng bất diệt của tình bạn quốc tế, để lại cho thế giới một di sản ngoại giao thấm đẫm nhân văn: khi nghĩa tình được đặt lên hàng đầu, mọi thử thách lịch sử đều có thể vượt qua.

                                                                                                              Tin, bài:   Nguyễn Văn Tuấn

Tin nổi bật

Nổi bật

TIN LIÊN QUAN