Sử ký Tư Mã Thiên là công trình sử học lớn nhất của Trung Quốc và là một trong những quyển sử có tiếng nhất của thế giới. Đồng thời, công trình khoa học lớn lao này lại là một trong những tác phẩm văn học ưu tú nhất của nhân loại. Sử ký Tư Mã Thiên tất cả có 52 vạn chữ, chia thành 130 thiên, 5 phần: Bản kỷ, biểu, thư, thế gia, liệt truyện.1. Bản kỷ chép sự tích của các đế vương (Ngũ đế; Hạ, Thương, Chu; Tần; Hạng Vũ; Các bản kỷ về nhà Hán: Cao Tổ, Lữ Hậu, Hiếu văn, Hiếu cảnh, Hiếu Vũ). Các bản kỷ cung cấp cho người đọc cái nhìn khái quát về từng thời đại để sau đó đi sâu vào từng sự kiện và từng nhân vật.2. Biểu (gồm 10 biểu) là những công trình rất quý, ghi chép năm, tháng, biến cố giúp cho các nhà sử học hiểu được vị trí của từng sự kiện và sự tương quan của nó về thời gian cũng như về không gian với các sự kiện khác, đặc biệt ở trong một nước mênh mông lại chia cắt phân tán như Trung Quốc cổ.3. Thư: lịch sử một số nước, chủ yếu là lịch sử của những thiết chế của nó. Phần này rất quý về mặt nghiên cứu. Tác giả nêu rõ sự biến đổi, những cống hiến về lễ, nhạc, luật lệ, việc làm lịch, thiên văn… qua các thời đại.4. Thế gia: phần này gồm 30 thiên, chủ yếu nói đến lịch sử các chư hầu, chẳng hạn các nước Tề, Lỗ, Triệu, Sở…5. Liệt truyện: Phần này gồm 70 thiên khác nhau với những nhân vật và sự việc khác nhau. Có thể nói, Tư Mã Thiên là sử gia đầu tiên trên thế giới viết về lịch sử của một nước. Cuốn Sử ký là lịch sử của toàn bộ dân tộc Trung Hoa kéo dài trên ba ngàn năm từ Hoàng Đế thần thoại đến Vũ Đế và bao gồm một địa bàn mênh mông. Chính vì có ý thức rất rõ về tính chất thống nhất và tiếp tục của lịch sử, nên tác giả mới có hai phần khác nhau là biểu và bản kỷ, lại có phần thế gia nói những điểm chủ yếu trong lịch sử từng công quốc. Không những thế, ông cũng là người đầu tiên nói về những dân tộc mà người ta gọi là “mọi rợ” và ở đây tuyệt nhiên không có thái độ khinh miệt. Tư Mã Thiên đã để lại hàng ngàn nhân vật điển hình sống mãi trong văn học. Cả một nhân loại mênh mông hiện ra trước mắt chúng ta, đủ các thành phần, đủ các nghề nghiệp, đủ các tầng lớp. Hình ảnh những chàng nông dân như Trần Thiệp, Ngô Quảng, những người du thuyết như Tô Tần, Trương Nghi, Phạm Thư, những hiệp khách như Kinh Kha, Nhiếp Chính, những anh hàng thịt như Chu Hợi, Cao Tiệm Ly, những triết gia như Khổng Khâu, Trang Chu, những danh tướng như Hàn Tín, Lý Quảng, những công tử như Tín Lăng Quân, Mạnh Thường Quân, những bạo chúa như Tần Thủy Hoàng, Nhị Thế… và vô số những hình ảnh khác là những hình ảnh bất tử. Những hình ảnh ấy đã du nhập vào kho tàng văn học, làm thành nhân vật lịch sử một nước chủ yếu là lịch sử của những thiết chế của nó. Tư Mã Thiên nhận thấy điều đó nên viết tám “thư” dành cho tám mặt của xã hội Trung Quốc thời bấy giờ. Trong đó, tác giả nêu rõ sự biến đổi, những cống hiến về lễ, nhạc, luật lệ, việc làm lịch, thiên văn,... qua các thời đại.

Cuốn sách hiện đang được xếp giá tại Trung tâm Thông tin – Thư viện Trường Đại học Hồng Đức Thanh hóa. Xin trân trong giới thiệu đến bạn đọc gần xa…

                                                                                                                       Nguyễn Văn Tuấn